Στιγμές από την Ιλιάδα

ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΠΕ

Στιγμές από την Ιλιάδα
Βασιλική Κατσούλη, Φιλόλογος 1ου Γυμνασίου Νεάπολης

Ταυτότητα:
Τάξη Β΄ Μάθημα: Αρχαία Ελ. Γραμματεία, Ιλιάδα, Ομήρου
Απαιτούμενες γνώσεις: Ιστορία Α΄ Γυμνασίου – τέχνη Αρχαϊκής και Κλασικής εποχής, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία – υπόθεση Τρωικού πολέμου, Αγγλικά, αν οι μαθητές αναζητήσουν μόνοι τους τα σχετικά με το θέμα αγγεία.

1. Το συγκεκριμένο σενάριο προτείνεται να πραγματοποιηθεί μετά από αρκετές ώρες διδασκαλίας του μαθήματος, όταν οι μαθητές θα έχουν εξοικειωθεί με το περιεχόμενο της Ιλιάδας.
   Μαθητές και διδάσκοντες πρέπει να έχουν γνώσεις βασικών εργαλείων ΤΠΕ και γι αυτό κρίνεται απαραίτητη μια διδακτική ώρα προετοιμασίας στη χρήση βασικών εργαλείων ΤΠΕ.
   
   Υποθετικό σενάριο – η παρούσα πρόταση διδασκαλίας πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια επιμόρφωσης Φιλολόγων Β΄ Επιπέδου τον Μάιο του 2008 με επιμορφωτή τον Κοσμά Τουλούμη.
   
   Σκεπτικό:
   Ο Τρωικός πόλεμος είναι αλήθεια: ιστορικό γεγονός ή ποιητική επινόηση του Ομήρου; Ποια εποχή δημιουργήθηκαν τα σωζόμενα αγγεία και τι σημαίνει αυτό;
   Πολλές φορές στην καθημερινή μας ομιλία αναφέρουμε φράσεις «ωραία Ελένη», «μη γίνεσαι Κασσάνδρα», «πολυμήχανος Οδυσσέας», «κάθε άνθρωπος έχει τη δική του Ιθάκη», «δούρειος ίππος», «Αχιλλέας και Πάτροκλος», Trojan στους υπολογιστές. Πώς και γιατί κατόρθωσαν μετά από τόσους αιώνες να επιζήσουν αυτές οι φράσεις, ποια η σημασία τους σήμερα;
   Κατά τη διάρκεια της εργασίας γίνεται ανάλυση δεδομένων από τις πηγές, σύνδεση δεδομένων, ενισχύεται η αφαιρετική και συνθετική δραστηριότητα, παράγονται πληροφορίες, αναπτύσσεται η κρίση και ο υποθετικός, αποδεικτικός, συμπερασματικός συλλογισμός και η τεχνική της επιχειρηματολογίας (κριτικός γραμματισμός). Το θέμα προσεγγίζεται βιωματικά, ενισχύεται η φαντασία και η πρωτοβουλιών, ώστε να προκύψει ένα τελικό προϊόν πρωτότυπο και αυθεντικό που θα φανερώνει την ταυτότητα του μαθητή . Με την έρευνα (αναζήτηση, εξέταση, αξιολόγηση, εξειδίκευση και γενίκευση, έλεγχο, αποδοχή και απόρριψη στοιχείων) δημιουργείται ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον μάθησης που αναπτύσσει τις μαθησιακές και παιδαγωγικές δεξιότητες των μαθητών
   Με την ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας και μάθησης επικεντρωμένης στην εργασία κατά ομάδες κατά το ομαδοκεντρικό πνεύμα, (Meyer, 1987) ενισχύεται η επικοινωνιακή ικανότητα και η κοινωνικοποίηση των μαθητών σε συνδυασμό με την ανάπτυξη αλληλοδιδακτικής σχέσης μεταξύ τους, καθώς οι ομάδες καλούνται να εξηγήσουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων το ιδιαίτερο θεματικό πεδίο που έχουν αναλάβει να διερευνήσουν και να αναπτύξουν.
   
   
   Στόχοι:
   Να αποκτήσουν οι μαθητές τους κώδικες και την εμπειρία αξιοποίησης των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών και ιδιαίτερα του Η/Υ, του διαδικτύου (νέος γραμματισμός) στην προσέγγιση των φιλολογικών κειμένων και στην απόκτηση πολυδιάστατης εμπειρίας στη διαδικασία γνωριμίας και εξοικείωσης με τον πλούτο των κειμένων της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
   Να τονιστεί η αξία των πηγών για τη συγγραφή της Ιστορίας και ακόμη ότι το διαδίκτυο μπορεί να συμβάλλει στην αξιοποίηση άλλων πηγών, ώστε να αντιμετωπιστούν κάποια θέματα από διαφορετική σκοπιά (κριτικός γραμματισμός).
   Να επισημανθεί η αξία των αρχαιολογικών ευρημάτων σε συνδυασμό με την καλλιέργεια της συνείδησης των μαθητών σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά μας.
   Να ευαισθητοποιηθούν για το πολιτισμικό κληροδότημα του παρελθόντος, να ενεργοποιηθούν και να κινητοποιηθούν σε τοπικό, εθνικό και γιατί όχι διεθνές επίπεδο.
   Να ενισχυθεί η συνεργασία, η επικοινωνιακή ικανότητα και η κοινωνικοποίηση των μαθητών.
   
   
   Τεχνολογίες
   
   Η/Υ
   Internet
   επεξεργαστής κειμένου (Word)
   λογισμικό παρουσίασης, PowerPoint
   excel
   ιστολόγιο τάξης
   
   ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ: 3-4
   
   Φύλλο εργασίας
   Στους μαθητές δίνεται μια βάση δεδομένων σε powerpoint. Χωρίζουμε τους μαθητές σε 6 ομάδες των 4-5 ατόμων ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών του τμήματος:
   
   Α΄ ομάδα: Από το αρχείο PowerPoint, όπου βρίσκονται οι φωτογραφίες των αγγείων, ζητούμε από τους μαθητές την 1η ώρα να παρατηρήσουν προσεκτικά τη βάση δεδομένων και να προσπαθήσουν να τις τοποθετήσουν σε ένα καινούριο Power Point με χρονολογική σειρά. Τη 2η ώρα αναζητούν πληροφορίες από το διαδίκτυο στο google για τα άγνωστα πρόσωπα που συναντούν. Την 3η και 4η ώρα δημιουργούν ένα δικό τους λεξικό – εγκυκλοπαίδεια με τα άγνωστα σ΄ αυτούς πρόσωπα που θα χρησιμοποιήσουν στη δική τους αφήγηση. Το τελικό προϊόν είναι η παρουσίαση του Τρωικού πολέμου σύμφωνα με τα αγγεία που υπάρχουν και όχι όπως τη γνωρίζουν από τη Ιλιάδα.
   
   Β΄ ομάδα: Από το αρχείο PowerPoint, όπου βρίσκονται οι φωτογραφίες των αγγείων, ζητούμε από τους μαθητές της β΄ ομάδας την 1η ώρα να παρατηρήσουν προσεκτικά τη βάση δεδομένων και να προσπαθήσουν να τις τοποθετήσουν σε ένα καινούριο Power Point κατά θέματα. Τη 2η ώρα αναζητούν πληροφορίες από το διαδίκτυο στο google για τα άγνωστα πρόσωπα που συναντούν. Την 3η και 4η ώρα δημιουργούν ένα δικό τους λεξικό – εγκυκλοπαίδεια με τα άγνωστα σ΄ αυτούς πρόσωπα που θα χρησιμοποιήσουν στη δική τους παρουσίαση και αφηγούνται την ιστορία του Τρωικού πολέμου με τη μέθοδο της θεματικής εξιστόρησης (π. χ. κρίση του Πάρη, συμπεριφορά του Αγαμέμνονα, θυμός του Αχιλλέα κ. λ. π.) σύμφωνα με τα αγγεία που υπάρχουν.
   
   Γ΄ ομάδα: Η γ΄ ομάδα την 1η ώρα παρατηρεί προσεκτικά τη βάση δεδομένων και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στο είδος των αγγείων, τη χρήση τους και τον ρυθμό στον οποίο ανήκουν και εάν είναι δυνατόν την εποχή που δημιουργήθηκαν. Τη 2η ώρα αντλούν τις σχετικές πληροφορίες από το ΙΜΕ (www.fhw.gr/chronos.gr). Την 3η και 4η ώρα δημιουργούν ένα πίνακα στο word όπου τα κατατάσσουν σε κατηγορίες και αναζητούν κάποιες πληροφορίες που αναφέρονται στο σήμερα π.χ. γράφουν αν αγγεία αυτού του είδους υπάρχουν σήμερα, τη χρήση τους (π.χ. τουριστικούς λόγους), κάνουν σύγκριση με τα είδη της λαϊκής παραδοσιακής κεραμικής, το σχήμα τους, το είδος της διακόσμησής τους κ. λ. π.
   
   Δ΄ ομάδα: Η δ΄ ομάδα την 1η ώρα συγκεντρώνει στίχους ποιημάτων και τραγουδιών με θέμα τον Τρωικό πόλεμο (ενδεικτικά, Μουσική/Μ.Ρασούλης, Νίκος Παπάζογλου, Αχ Ελλάδα σ΄αγαπώ (Οδυσσέα γύρνα κοντά μου) και ερευνά την απήχηση του στο πέρασμα του χρόνου από την αρχαιότητα ως σήμερα. Καθοδηγούμε τους μαθητές την 2η και 3η ώρα να περιηγηθούν στη σελίδα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, www.Greek-language.gr (Νεοελληνική Λογοτεχνία – εργαλεία - συμφραστικοί πίνακες) κάνουμε αναζήτηση στο έργο του Σεφέρη με τα ονόματα την ηρώων του Τρωικού πολέμου και ενδεικτικά βρίσκουμε: Αχιλλέας, Έκτορας: «Το άλογο της Μολδοβλαχίας», Οδυσσέας: «Πάνω σ΄ένα ξένο στίχο», Πάρης: «Ελένη», Ελένη: «Ελένη, Πέμπτη».
   Ακόμη σε αναζήτηση στο google βρίσκουν πολλά βιβλία με θέμα την Ελένη και άλλους ήρωες του Τρωικού πολέμου. Παρουσιάζουν την 4η ώρα ένα αρχείο ήχου και επισημαίνουν σε ένα πίνακα excel τα αποτελέσματα της έρευνας τους, δηλαδή πώς παρουσιάζονται οι ήρωες του Τρωικού πολέμου στον Όμηρο, στα τραγούδια, στους τραγικούς ποιητές, ομοιότητες, διαφορές κ.λ.π.
   
   Ε΄ ομάδα: Η ε΄ ομάδα την 1η και 2η ώρα συγκεντρώνει έργα ζωγραφικής παλιότερων και σύγχρονων ζωγράφων (`ενδεικτικά Τζόρτζιο ντε Κίρικο, Έκτορας και Ανδρομάχη (1917), και παρουσιάζει την 3η και 4η ώρα ένα powerpoint με τους πίνακες που αναζητά στο google (εικόνες) ή δημιουργεί ένα λεύκωμα με το υλικό που συγκέντρωσε προσπαθώντας να τα ταξινομήσουν κατά χρονολογική σειρά.
   
   ΣΤ΄ ομάδα: Η στ΄ ομάδα αναζητά την 1η και 2η ώρα στο διαδίκτυο πληροφορίες για την Τροία (ιστορία και γεωγραφία της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα), τον Ερρίκο Σλήμαν, που έκανε ανασκαφές το 1870, τις συγκεντρώνουν και δημιουργούν ένα powerpoint με τα διαδοχικά στρώματα της Τροίας που έφεραν στο φως οι ανασκαφές και τις ψηφιακές αναπαραστάσεις κτισμάτων που βρίσκουν στην έρευνα τους. Την 3η και 4η ώρα οι μαθητές αναζητούν στην http://www.nlg.gr/ σε εφημερίδες και περιοδικά (Έθνος, Μακεδονία, Ταχυδρόμος, Σκριπτ) δημοσιεύματα από το 1929 έως σήμερα με θέματα σχετικά με τις ανασκαφές στην Τροία
   
   
   Αξιολόγηση: Οι ομάδες εργάζονται και επικοινωνούν μεταξύ τους στο ιστολόγιο της τάξης και το τελικό προϊόν το αναρτούν και στην ιστοσελίδα του σχολείου. Ίσως μπορεί να πραγματοποιηθεί μια ηλεκτρονική επικοινωνία με μαθητές από σχολεία της περιοχής της Τρωάδας για ανταλλαγή απόψεων πάνω στο συγκεκριμένο θέμα έρευνας.
   
   Κριτική: Η αναζήτηση των αγγείων έγινε από το αρχείο του Beazley στην Αγγλική γλώσσα, το οποίο προορίζεται για ερευνητές. Έτσι η διδάσκουσα στην συγκεκριμένη περίπτωση έκρινε σκόπιμο, για οικονομία χρόνου, να δημιουργήσει το παρόν αρχείο PowerPoint με τα σχετικά αγγεία που θα χρησιμοποιηθεί από τους μαθητές. Αν ο χρόνος είναι επαρκής και το επίπεδο της τάξης υψηλό οι μαθητές μπορούν να κάνουν μόνοι τους την αναζήτηση με τη καθοδήγηση του καθηγητή.
   Εναλλακτικά θα μπορούσαν οι μαθητές να αναζητήσουν μόνοι τους αγγεία από τη σελίδα του Βρετανικού Μουσείου που είναι περιορισμένα σε αριθμό, με έτοιμους τίτλους στα Αγγλικά που όμως εύκολα, νομίζω, ότι μπορούν να τα μεταφράσουν και να δημιουργήσουν μια εργασία πιο απλή και πιο εύκολη.
   
   Βιβλιογραφία:
   
   www.google.gr
   www.fhw.gr/chronos.gr
   http://www.nlg.gr/
   www.britishmuseum.org
   αρχεία Beazley