Δευτέρα 7 Ιουλίου 2008

Κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις στο Βυζάντιο το 14ο αι. Το κίνημα των Ζηλωτών.

Σενάριο διδασκαλίας
Καπίδου Ευμορφία ΠΕ02

Ταυτότητα

Τίτλος: Κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις στο Βυζάντιο το 14ο αι.Το κίνημα των Ζηλωτών
Το συγκεκριμένο σενάριο δεν δοκιμάστηκε ποτέ στην τάξη. Είναι πρόταση για διδασκαλία.Πρόκειται για ένα μέρος της διδακτικής παρουσίασης που είχα κάνει το 2001 στο πλαίσιο της <<επαγγελματικής επιμόρφωσης φιλολόγων>> που πραγματοποιήθηκε στο Α.Π.Θ. το 2000-2001 και είχε διάρκεια ένα χρόνο.
Αυτή η πρόταση έχει άμεση σχέση με το μάθημα της ιστορίας και απευθύνεται σε μαθητές της Β΄λυκείου ή της Β΄γυμνασίου όπου διδάσκονται Βυζαντινή Ιστορία. Το περιεχόμενο της παρουσίασης αναφέρεται στην ύστερη βυζαντινή περίοδο (14ος αι.).
Προβλεπόμενος χρόνος: 4 με 6 διδακτικές ώρες.
Θα εφαρμοστεί η ομαδική διδασκαλία, που δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να αναπτύξουν κοινωνικό πνεύμα και ενεργότερη συμμετοχή στο μάθημα και στη συνέχεια θα ανακοινωθούν τα συμπεράσματά τους στην τάξη.
Μαθητές και διδάσκοντες πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με βασικά εργαλεία ΤΠΕ.

Περίληψη

Τα παιδιά θα χωριστούν σε 4 ομάδες και η κάθε ομάδα θα πάρει από ένα φύλλο εργασίας όπου θα υπάρχουν οι ερωτήσεις και οι διευθύνσεις στο διαδίκτυο που θα πρέπει να ψάξουν για να τις απαντήσουν. Στη συνέχεια θα ανακοινώσουν τα συμπεράσματα της έρευνάς τους στο ιστολόγιο του μαθήματος και έπειτα θα συνθέσουν τα γεγονότα της συγκεκριμένης εποχής. Κατόπιν με τη βοήθεια του καθηγητή θα κάνουν διάφορες προεκτάσεις και συσχετίσεις των ιστορικών γεγονότων που μελέτησαν με παρόμοια άλλων εποχών.

Τεχνολογία

Η/Υ
Διαδίκτυο
Ιστολόγιο μαθήματος
Επεξεργαστής κειμένου
Λογισμικό παρουσίασης

Σκεπτικό

Τα παιδιά μελετώντας τα γεγονότα της εποχής των εμφυλίων πολέμων στο Βυζάντιο θα καταλάβουν ότι τέτοιες καταστάσεις στο εσωτερικό ενός κράτους οδηγούν στην καταστροφή και τη δυστυχία.

Ενότητες

α) Η αρχή του δεύτερου εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στον Ιωάννη ΣΤ Καντακουζηνό και του περιβάλλοντος Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγου.
β) Το κίνημα και σι στόχοι των Ζηλωτών.
Προυποθέσεις: Να γνωρίζουν οι μαθητές τα γεγονότα του α’ εμφυλίου πολέμου και τις αρνητικές επιπτώσεις του στην πορεία της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Στόχοι
Με την επεξεργασία των ενοτήτων οι μαθητές να είναι σε θέση:
1. Να γνωρίσουν:
α) Τα γεγονότα που έχουν σχέση με το δεύτερο εμφύλιο πόλεμο.
β) Το κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη το 1342.
γ) Τους στόχους των Ζηλωτών.
2. Να κατανοήσουν ότι τα χρόνια της ειρήνης ανάμεσα στους δύο εμφυλίους πολέμους ήταν δημιουργικά, ενώ στην εποχή των πολέμων η αυτοκρατορία σχεδόν διαλύθηκε.
3. Να κατανοήσουν το ρόλο των μελών της Αντιβασιλείας στην έκρηξη του δεύτερου εμφυλίου.
4. Να κατανοήσουν τον τρόπο που τα μέλη της Αντιβασιλείας εκμεταλλεύτηκαν τα κοινωνικά προβλήματα των κατώτερων τάξεων για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους και να κρίνουν ανάλογα γεγονότα της σύγχρονης εποχής.
5. Να κατανοήσουν το ρόλο των Σέρβων, των Βουλγάρων και των
Τούρκων στο δεύτερο εμφύλιο.
6.Να κατανοήσουν ότι τις πολιτικές πράξεις και συμμαχίες τις
κατευθύνουν τα συμφέροντα και όχι σι αγαθές προθέσεις και η
φιλανθρωπία.
7.Να κατανοήσουν το ρόλο των αστών στα γεγονότα της
Θεσσαλονίκης.
8.Να κατανοήσουν το ρόλο των αστών στην οικονομία του Βυζαντίου
το 14° και τη διαφορά τους από τους αστούς των πόλεων της
Δύσης.
9.Να διακρίνουν τις κοινωνικές ομάδες που συμμετείχαν στο κίνημα
των Ζηλωτών.
10. Να ερμηνεύσουν το ρόλο του Καντακουζηνού στην εξέλιξη των γεγονότων.
11. Να συγκρίνουν τους δύο εμφυλίους πολέμους του 14ου αιώνα και να καταλήξουν σε συμπεράσματα σχετικά με τη σημασία τους.
12.Να αξιολογήσουν τις καταστροφές που προκάλεσαν οι ξένοι σύμμαχοι στη βυζαντινή αυτοκρατορία.
13. Να διατυπώσουν υποθέσεις σχετικά με τους τρόπους που θα μπορούσαν οι βυζαντινοί ν’ αποφύγουν το δεύτερο εμφύλιο πόλεμο και να οδηγήσουν το κράτος στην ανάπτυξη.
14. Να κατανοήσουν ότι το Κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη ήταν μέρος μιας γενικότερης επανάστασης που σημειώθηκε και στις υπόλοιπες πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης.
15.Να εξοικειωθούν με τη χρήση διαδικτυακών πηγών και να μάθουν να χρησιμοποιούν τους υπολογιστές και τους υπάρχοντες ψηφιακούς πόρους ώστε να παράγουν δικό τους έργο.
16. Να αναπτύξουν πρωτοβουλίες.
17. Να κατανοήσουν ότι η επιστημονική προσέγγιση οποιουδήποτε θέματος προυποθέτει ανακάλυψη, σύγκριση, σύνθεση, συνεργασία και παρουσίαση των αποτελεσμάτων, καθώς και διαμεσολάβηση του ερευνητικού υποκειμένου.


Μεθόδευση της διδασκαλίας

Στάδιο 1: Προσέγγιση και μελέτη του υλικού.
Ο καθηγητής χωρίζει την τάξη σε τέσσερις ομάδες και τους παραπέμπει στη διεύθυνση: www.ime.gr/chronos/10/index και στη σχετική βιβλιογραφία Στη συνέχεια μοιράζει στους μαθητές ερωτήσεις, τις οποίες θα προσπαθήσουν ν’ απαντήσουν, αφού μελετήσουν προσεκτικά το υλικό τους.
Ερωτήσεις:
Ομάδα α΄
1. Στην περίοδο ανάμεσα στον πρώτο και το δεύτερο εμφύλιο πόλεμο το βυζάντιο ποιους εχθρούς είχε ν’ αντιμετωπίσει; (στόχος 2)
2. Στο διάστημα ανάμεσα στους δύο εμφύλιους πολέμους ποιες επιτυχίες είχαν σι Βυζαντινοί; (στόχος 2)
3. Ποιο γεγονός στάθηκε αφορμή για την έναρξη του δεύτερου εμφυλίου πολέμου»; (στόχος 1α)
4. Γιατί ο Καντακουζηνός θεωρούσε σωστό ν’ αναλάβει την εξουσία στο κράτος μετά το θάνατο του αυτοκράτορα; (στ. 1α, στ. 10).
5. Ποια πρόσωπα αποτελούσαν την Αντιβασιλεία της Κωνσταντινούπολης; (στ.1)
6. Ποιο γεγονός εκμεταλλεύτηκαν τα μέλη της Αντιβασιλείας για να
επικρατήσουν στην Κωνσταντινούπολη σε βάρος του Καντακουζηνού; (στ.3).
7. Ποιες εκκρεμότητες της αυτοκρατορίας φρόντισε ο Καντακουζηνός κατά τη διάρκεια της απουσίας του από την Κωνσταντινούπολη; (στ. 1α, στ.10).
8. Πώς κρίνετε τον Καντακουζηνό και τα μέλη της Αντιβασιλείας από τις ενέργειές τους; (στ. 10, στ. 3).
9. Αν δεν ξεσπούσε ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος με ποιο τρόπο θα μπορούσαν οι Βυζαντινοί να δημιουργήσουν ένα ισχυρό κράτος που θα ήταν ικανό ν’ αντιμετωπίσει τους εξωτερικούς εχθρούς του;
(στ. 13, στ. 2).
Ερωτήσεις
Ομάδα β
Ο καθηγητής θα μοιράσει στους μαθητές ερωτήσεις στις οποίες Θα προσπαθήσουν ν’ απαντήσουν, αφού μελετήσουν προσεκτικά το υλικό τους.
1. Πώς ο Καντακουζηνός αντέδρασε όταν οι αντίπαλοί του στην Κωνσταντινούπολη στράφηκαν εναντίον του; (στ. 1α, στ. ΙΟ).
2. Από ποιες ενέργειες του Καντακουζηνού φάνηκε ότι δε σχεδίαζε να σφετεριστεί το θρόνο; (στ. 1α, στ. ΙΟ).
3. Γιατί ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος ήταν πιο καταστροφικός από
τον πρώτο; (στ. 11, στ.1α).
4. Πώς εκμεταλλεύτηκε ο Απόκαυκος τα κοινωνικά προβλήματα του
λαού σε βάρος του αντιπάλου του; (στ. 4, στ. 6).
5.Ποια κοινωνική τάξη υποστήριξε τον Καντακουζηνό και γιατί; (στ.
1α,στ.6).
6.Τι γνωρίζετε για την επανάσταση των λαϊκών στρωμάτων στην
Αδριανούπολη εναντίον των αριστοκρατών; (στ. 1)
7.Γιατί ο Απόκαυκος υποστήριξε τις επαναστάσεις του λαού στις
πόλεις της Θράκης και της Μακεδονίας εναντίον των
αριστοκρατών; (στ. 4)
8. Πώς κρίνετε τον τρόπο που τα μέλη της Αντιβασιλείας
εκμεταλλεύτηκαν τα προβλήματα των κατώτερων στρωμάτων για
να προασπίσουν τα πολιτικά τους συμφέροντα; (στ. 4)
9. Μπορείτε να σκεφτείτε ανάλογες περιπτώσεις από την ιστορία που κάποιοι πολιτικοί εκμεταλλεύτηκαν τα προβλήματα του λαού, για
να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους; (στ. 6).

Ερωτήσεις
Ομάδα γ
Θα μοιραστεί στους μαθητές ερωτηματολόγιο που θα προσπαθήσουν ν’ απαντήσουν:
1. Ποιο γεγονός στάθηκε αφορμή για το Κίνημα των Ζηλωτών στη
Θεσσαλονίκη το 1342; (στ. 1β)
2.Γιατί ο Θεόδωρος Συναδηνός έφυγε κρυφά από τη Θεσσαλονίκη
εγκαταλείποντας τον Καντακουζηνό; (στ. 1β).
3. Με ποιο τρόπο ο Απόκαυκος βοήθησε τους Ζηλωτές; (οτ. 1β, στ. 6).
4. Πώς διοικήθηκε η Θεσσαλονίκη μετά την επικράτηση των επαναστατών; (στ. 1β, στ. 9).
5. Με ποιές ενέργειες ο Καντακουζηνός πλησίασε τους Σέρβους και τους ζήτησε βοήθεια; (οτ. 5, οτ. 10).
6. Γιατί σι Σέρβοι προθυμοποιήθηκαν να βοηθήσουν τον Καντακουζηνό; (στ. 5).
7. Με ποιο τρόπο οι περιοχές της Θεσσαλίας και της Ηπείρου ήρθαν στη δικαιοδοσία του Καντακουζηνού; (στ. ΙΟ, στ. 1α).
8. Γιατί αργότερα οι Σέρβοι εγκατέλειψαν το σύμμαχό τους και συνεργάστηκαν με τους αντιπάλους του; (οτ. 12, στ. 5).
9. Τι επιπτώσεις είχε για την αυτοκρατορία η συμμαχία του Καντακουζηνού με τους Τούρκους του Ομούρ; (ατ. 12, οτ. 5)
10. Πώς κρίνετε την προσπάθεια των Βυζαντινών να συμμαχούν με τα γειτονικά κράτη, για ν’ ανταπεξέλθουν στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ τους; (στ. 2, στ. 6).

Ερωτήσεις
Ομάδα δ :

Το ερωτηματολόγιο που θα τους δοθεί περιλαμβάνει τα εξής:

1. Τι γνωρίζετε για το κόμμα των Ζηλωτών και ποιοι ήταν οι στόχοι τους;
(στ. 1γ).
2. Με ποιο τρόπο δολοφονήθηκε ο Απόκαυκος; (στ. 1α)
3. Τι συνέπειες είχε για την έκβαση του δεύτερου εμφυλίου ο θάνατος του Απόκαυκου; (στ. 11)
4. Ποιές συνέπειες είχε για την αυτοκρατορία ο δεύτερος εμφύλιος; (στ. 1α)
5. Ποιες τάξεις συμμετείχαν στο κίνημα των Ζηλωτών; (στ.9.)
6. Γιατί τη συμμετοχή των αστών στο κίνημα των Ζηλωτών της
Θεσσαλονίκης δεν μπορούμε να την παραλληλίσουμε με αντίστοιχες προσπάθειες στις πόλεις της Δύσης (στ. 7, στ.8).
7. Τι γνωρίζετε για τις προσπάθειες της Άννας της Σαβοίας να εξασφαλίσει
βοήθεια από τη Δύση; (στ.1α).
Οι ομάδες συνεργάζονται μεταξύ τους για να συνδέσουν τα γεγονότα του υλικού τους με τα γεγονοτα που μελετούν σι άλλες ομάδες.

Στάδιο ΙΙ
Οι ομάδες ανακοινώνουν τις πληροφορίες που έχουν συγκεντρώσει από την ανάθεση της εργασίας τους. Οι κυριότερες πληροφορίες καταγράφονται στο ιστολόγιο του μαθήματος.
Στάδιο ΙΙΙ
Η σύνθεση του κεφαλαίου γίνεται με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού, ο οποίος μοιράζει φωτοτυπημένο το διάγραμμα με τα κύρια σημεία του μαθήματος, που βασίζεται στις ανακοινώσεις των μαθητών.Εναλλακτικά τα σχεδιαγράμματα της ενότητας μπορεί να γίνει από τους μαθητές.


Σχεδιάγραμμα
Ομάδα α

Περίοδος ειρήνης → Εξωτερικοί εχθροί: Τούρκοι, Σέρβοι, Βούλγαροι
ανάμεσα στους δύο
εμφυλίους ( 1328-1340) Ανάκτηση της βόρειας Ελλάδας
↓ ↑
Επιτυχίες

Προετοιμασία εκστρατείας για την
ανακατάληψη του Μοριά από τους
Φράγκους

Αφορμή για την
Έναρξη του β΄ → Θάνατος του Ανδρόνικου Γ΄χωρίς να ορίσει διάδοχο
Εμφυλίου

Πρωταγωνιστές → Ιωάννης στ΄Καντακουζηνός, στενός φίλος και σύμβουλος
Του β΄εμφυλίου του νεκρού αυτοκράτορα
↓ ≠

α) Αυτοκράτειρα Άννα της Σαβοίας
(σύζυγος του νεκρού αυτοκράτορα
και μητέρα του ανήλικου, διαδόχου
του Ιωάννη Ε’) Μέλη της
╞ Αντιβασι-
λείας
β) Πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας
γ) Αλέξιος Απόκαυκος (διορισμένος διοικητής
και επίτροπος από τον Πατριάρχη


Σχεδιάγραμμα
Ομάδα β

Απάντησητου Καντα- → Ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα
Κουζηνού στην εκδίω-
ξή του από την Κωνστα- → Δεν καταπάτησε την αρχή της νομιμότητας. Μνη
ντινούπολη μόνευε πάντα στην πρώτη Θέση τα ονόματα της
αυτοκράτειρας Άννας και του γιου της Ιωάννη Ε’

Οπαδοί των δύο → Ιωάννης Καντακουζηνός αριστοκράτης της αυτοκρατορίας
Αντιπάλων του → Αντιβασιλεία της Κων/πολης Κατώτερα κοινωνικά στρώ-
Β΄εμφυλίου ματα

Μετατροπή της δυναστικής έριδας σε εμφύλιο πόλεμο με κοινωνικές προεκτάσεις

- Εκδίωξη των αριστοκρατών στις πόλεις της Θράκης και της Μακεδονίας από τα λαικά στρώματα (Αδριανούπολη, Θεσσαλονίκη).

Σχεδιάγραμμα

Ομάδα γ’

Αφορμή για την Ο Θεόδωρος Συναδηνός, διοικητής της πόλης και
εκδήλωση του Κι-→ φίλος του Καντακουζηνού, αποφασίζει να παραδώσει
νήματος των τη Θεσσαλονίκη στον Καντακουζηνό.
Ζηλωτών (1342) ≠
Αντιδρά το κόμμα των Ζηλωτών

Αντίθεσή τους στους ευγενείς
Στόχοι των ╠
Ζηλωτών
Διεκδίκηση της εξουσίας


Διοικητές της → Εκπρόσωπος της Κωνσταντινούπολης
Θεσσαλονίκης → Αρχηγός των Ζηλωτών

Σύναψη συμμαχίας με τους Σέρβους
Ενέργειες του ╠
Καντακουζηνού Αργότερα σύναψη συμμαχίας με τον εμίρη του Αιδινίου


Επιτυχίες του Καντακουζηνού : Έλεγχος της Θεσσαλίας και της Ηπείρου

Αποτυχία του στην κατάληψη της Θεσσαλονίκης

Σχεδιάγραμμα
Ομάδα δ
Σέρβοι
Σύμμαχοι της ____ Βούλγαροι ╠ κανείς δεν πρόσφερε ουσιαστική βοήθεια
Αντιβασιλείας Χαγδούκ Μομτσιλο

Αδυναμία της Άννας της Σαβοϊας να εξασφαλίσει βοήθεια από τη Δϋση.

Καντακουζηνός —* Ισχυροποίηση των θέσεών του ιδίως μετά τη δολοφονία του Από
καυκου

Διεκδίκηση της εξουσίας
Στόχοι των ╠
Ζηλωτών Εναντίωση στους ευγενείς

΄

Άλλες εκδοχές

Οι μαθητές μπορούν επίσης να ψάξουν στην ηλεκρονική διεύθυνση www.nlg.gr για να βρουν σε ψηφιοποιημένες εφημερίδες της εποχής του 1945-1949 γεγονότα που να δείχνουν τις αρνητικές συνέπειες του εμφυλίου. Επίσης μπορούν να ψάξουν στο διαδίκτυο για τους εμφυλίους κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης του 1821. Τα συμπεράσματά τους μπορούν να τα παρουσιάσουν στο ιστολόγιο του μαθήματος. Επίσης μια άλλη δραστηριότητα που μπορεί να γίνει είναι να ψάξουν και να βρουν στο Google φωτογραφίες από τους πρωταγωνιστές των συγκρούσεων στο Βυζάντιο και να τις παρουσιάσουν στο λογισμικό παρουσίασης με δικά τους σχόλια και υπότιτλους Επιπλέον μπορούν να βρουν χάρτες στη διεύθυνση www.bulgamak.org/maps και να εντοπίσουν σ’ αυτούς τις σημαντικές πόλεις και τοποθεσίες όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα που μας ενδιαφέρουν..Βέβαια αν ήταν να εφαρμοστεί το σενάριο στην τάξη, όλες τις παραπάνω δραστηριότητες θα τις μοίραζα στις ομάδες αναθέτοντάς τους συγκεκριμένες αρμοδιότητες.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αδ. Αδαμαντίου, Η βυζαντινή Θεσσαλονίκη Ιστορία-Κοινωνικός βίος - τέχνη, εκδ. Σιδέρη, εν Αθήναις χ.χ.
Ιωάν. Αναστασίου, «Η παιδεία στη Θεσσαλονίκη τον ΙΔ’ αι..», Βυζαντινά 132. (1985) 911-921.
Απ. Βακαλόπουλος, Ιστορία της Θεσσαλονίκης: 316 π.Χ. - 1983, Θεσσαλονίκη 1983.
Π. Καλλιγά, Μελέται βυζαντινής ιστορίας: από της πρώτης μέχρι της τελευταίας αλώσεως 1205-1453, εκδ. Κωνσταντινίδου, εν Αθήναις 1894.
Γ. Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό κράτος» εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1996.
«Από το 1204 ως την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους»: Πολιτική Ιστορία, σ.σ. 306-314.
«Θεσμοί-Κοινωνία-Οικονομία», σσ. 318-332 στο:
Μακεδονία 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και
πολιτισμού, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. Αθήνα 1992.
Γ. Κορδάτος, «Ακμή και παρακμή του Βυζαντίου εκδ.
Μπουκουμάνη, Αθήνα χ.χ.
Η κομμούνα της Θεσσαλονίκης 1342 Αθήνα 1975.
Μ. Κουμιιής «Η ησυχαστική έριδα και η εμπλοκή της στις πολιτικές εξελίξεις στη διάρκεια του δεύτερου εμφύλιου πολέμου (1341-1347)», Βυζαντινά 190ς (1998) 235-281.
Κ. Κωτσιόπουλος, Το κίνηιια των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη (1342-1349) Θεσσαλονίκη 1997.
«Οι Ζηλωται της Θεσσαλονικης και η λαϊκή τους βάση»,
Βυζατινά 18ος (1995-1996), 277-284.
Αγ. Λαϊου, «Από την ανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως ως την οριστική απώλεια της Μ. Ασίας (1261-1354), στο:
Ιστορία του ελληνικού έθνους, εκδοτική Αθηνών Α.Ε., τ.θ’, σσ. 137-183.
Χ. Μαυροπούλου-Τσιούμη, Βυζαντινή Θεσσαλονίιςη εκδ. Ρέκος,
Θεσσαλονίκη χ.χ.
R. Browning, Η βυζαντινή αυτοκρατορία /μτφρ. Νικ. Κονομή, εκδ.
Παπαδήμα, Αθηνά 1992.
Β. Νεράντζη-Βαρμάζη, Εγκώμια της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1999.
D. Νίςοl Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 1261 / μτφρ. Σ. Κομνηνός, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1999.
G. Ostrogorsky, Ιστορία του βυζαντινού κράτους / μτφρ. Ιωάν. Παναγόπουλος, εκδ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1981.
Απ. Παπαγιαννόπουλος, Ιστορία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Ρέκκος, Θεσσαλονίκη χ.χ.
Στ. Παπαθεμελής, «Η επανάσταση των Ζηλωτών και η Πολιτεία τους στη Θεσσαλονίκη 1342-1349», Νέα Εστία 118 (1985) 181-187.
Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 14.
Α. Σταυρίδου-Ζαφράκα, «Η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη», στο: « 2300 χρόνια, Δήμος Θεσσαλονίκης, 1985, α . 57-70.

Τρίτη 1 Ιουλίου 2008

«Καλλιπάτειρα» του Λ.Μαβίλη

Σενάριο μαθήματος
Σενάριο μαθήματος
Κείμενα Νεοελληνικής λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου

·Προγραμματισμός: 3 ώρες
·Στόχοι: 1)Να προσεγγίσουν οι μαθητές την ποίηση του Μαβίλη και συγκεκριμένα ένα ποίημα με παραδοσιακό στίχο-σονέτο.
2)Να συγκρίνουν το αρχαίο ελληνικό αθλητικό ιδεώδες με το αντίστοιχο των σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων.
3)Να διερευνήσουν τη δυνατότητα συμμετοχής της γυναίκας σε αθλητικά δρώμενα διαχρονικά και την κοινωνική θέση της.
4)Να περιηγηθούν σε αντίστοιχες ιστοσελίδες για τους ολυμπιακούς αγώνες και τον αθλητισμό.(Αθήνα 2004, Πεκίνο 2008)
5)Να περιηγηθούν σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες και να βρουν εικόνες γυναικών ή και ανδρών από αγγειογραφίες, που να αφορούν την άθληση των γυναικών ή τη συμμετοχή τους σε άλλα κοινωνικά δρώμενα.
6)Να συζητήσουν οι μαθητές για τον κοινωνικό ρόλο των γυναικών στην αρχαιότητα, βγάζοντας τα συμπεράσματά τους με βάση τη συχνότητα των θεμάτων στις απεικονίσεις π.χ. οικογενειακή ζωή, συμπόσια -εταίρες- αυλητρίδες).
·συγκρότηση 7 ομάδων
s1η ομάδα: Αναφορά σε άλλα ποιήματα ή πεζά που πραγματεύονται θέματα σχετικά με τον αθλητισμό (π.χ. «Ολυμπιακός ύμνος» του Κ. Παλαμά).Προτείνεται έρευνα στο διαδίκτυο www.snhell.gr
s2η ομάδα: Έρευνα στο διαδίκτυο για βιογραφικά στοιχεία και για το ποιητικό είδος του σονέτου, www.greek-language.gr
s3η ομάδα: Διερεύνηση σχετικά με τους ολυμπιακούς αγώνες στην αρχαιότητα και συζήτηση γύρω από το αρχαίο ελληνικό αθλητικό ιδεώδες.
s4η ομάδα: Έρευνα για τη συμμετοχή της γυναίκας σε αθλητικά δρώμενα στην αρχαιότητα σε σχέση με τη συμμετοχή των ανδρών-διερεύνηση σε εικόνες από αγγεία ή άλλες πηγές από το διαδίκτυο. Οργάνωση των εικόνων σε μια μικρή παρουσίαση στο power point. Xρήση ιστοσελίδας www.ancientgreece.co.uk
s5η ομάδα: Αποκρυπτογράφηση της κοινωνικής θέσης της γυναίκας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, μέσα από τη μελέτη εικόνων από την καθημερινή ζωή των γυναικών. . Xρήση ιστοσελίδας www.ancientgreece.co.uk
s6η ομάδα: Παρουσίαση των ολυμπιακών και παραολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα του 2004 μέσα από εικόνες που τους εντυπωσίασαν από την τελετή έναρξης ως την τελετή λήξης-αθλητικά στιγμιότυπα. Xρήση ιστοσελίδας www.Olympic.org www.athens 2004.gr, , www.el.wikipedia.org/wiki/θερινοί ολυμπιακοί αγώνες 2004 , http://en.Beijing 2008.com
s7η ομάδα: Πώς λειτούργησε ο εθελοντισμός στη διοργάνωση των ολυμπιακών αγώνων Αθήνα 2004 (ποιες ηλικίες συμμετείχαν, κυρίως ποιο φύλο υπερτερούσε αριθμητικά- συμπεράσματα. Να γίνει κατάρτιση πίτας- στατιστικών στο exel. Xρήση ιστοσελίδας www.servitoros.gr/misk news/view.php,
www.businesswoman.gr/article.php
ŸΜέθοδοι:Χρήση ομαδοσυνεργατικής μεθόδου, κατάρτιση ιστολογίου, όπου οι μαθητές επικοινωνούν και αναρτούν τα συμπεράσματά τους.
ŸΠηγές –Βιβλιογραφία -Δικτυογραφία
sΒιβλίο του ΟΕΔΒ της Β΄ Γυμνασίου.
s «Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Eλλήνων» του R. Fracellier.
swww.olympic.org.
swww.athens 2004.com
shttp://en.Beijing 2008.com
swww.forthnet.gr/tempatew/news powting
swww.el.wikipedia.org/wiki/θερινοί ολυμπιακοί αγώνες 2004
swww.servitoros.gr/misk news/view.php
swww.businesswoman.gr/article.php

Στιγμές από την Ιλιάδα

ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΠΕ

Στιγμές από την Ιλιάδα
Βασιλική Κατσούλη, Φιλόλογος 1ου Γυμνασίου Νεάπολης

Ταυτότητα:
Τάξη Β΄ Μάθημα: Αρχαία Ελ. Γραμματεία, Ιλιάδα, Ομήρου
Απαιτούμενες γνώσεις: Ιστορία Α΄ Γυμνασίου – τέχνη Αρχαϊκής και Κλασικής εποχής, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία – υπόθεση Τρωικού πολέμου, Αγγλικά, αν οι μαθητές αναζητήσουν μόνοι τους τα σχετικά με το θέμα αγγεία.



  1. Το συγκεκριμένο σενάριο προτείνεται να πραγματοποιηθεί μετά από αρκετές ώρες διδασκαλίας του μαθήματος, όταν οι μαθητές θα έχουν εξοικειωθεί με το περιεχόμενο της Ιλιάδας.
    Μαθητές και διδάσκοντες πρέπει να έχουν γνώσεις βασικών εργαλείων ΤΠΕ και γι αυτό κρίνεται απαραίτητη μια διδακτική ώρα προετοιμασίας στη χρήση βασικών εργαλείων ΤΠΕ.

    Υποθετικό σενάριο – η παρούσα πρόταση διδασκαλίας πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια επιμόρφωσης Φιλολόγων Β΄ Επιπέδου τον Μάιο του 2008 με επιμορφωτή τον Κοσμά Τουλούμη.

    Σκεπτικό:
    Ο Τρωικός πόλεμος είναι αλήθεια: ιστορικό γεγονός ή ποιητική επινόηση του Ομήρου; Ποια εποχή δημιουργήθηκαν τα σωζόμενα αγγεία και τι σημαίνει αυτό;
    Πολλές φορές στην καθημερινή μας ομιλία αναφέρουμε φράσεις «ωραία Ελένη», «μη γίνεσαι Κασσάνδρα», «πολυμήχανος Οδυσσέας», «κάθε άνθρωπος έχει τη δική του Ιθάκη», «δούρειος ίππος», «Αχιλλέας και Πάτροκλος», Trojan στους υπολογιστές. Πώς και γιατί κατόρθωσαν μετά από τόσους αιώνες να επιζήσουν αυτές οι φράσεις, ποια η σημασία τους σήμερα;
    Κατά τη διάρκεια της εργασίας γίνεται ανάλυση δεδομένων από τις πηγές, σύνδεση δεδομένων, ενισχύεται η αφαιρετική και συνθετική δραστηριότητα, παράγονται πληροφορίες, αναπτύσσεται η κρίση και ο υποθετικός, αποδεικτικός, συμπερασματικός συλλογισμός και η τεχνική της επιχειρηματολογίας (κριτικός γραμματισμός). Το θέμα προσεγγίζεται βιωματικά, ενισχύεται η φαντασία και η πρωτοβουλιών, ώστε να προκύψει ένα τελικό προϊόν πρωτότυπο και αυθεντικό που θα φανερώνει την ταυτότητα του μαθητή . Με την έρευνα (αναζήτηση, εξέταση, αξιολόγηση, εξειδίκευση και γενίκευση, έλεγχο, αποδοχή και απόρριψη στοιχείων) δημιουργείται ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον μάθησης που αναπτύσσει τις μαθησιακές και παιδαγωγικές δεξιότητες των μαθητών
    Με την ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας και μάθησης επικεντρωμένης στην εργασία κατά ομάδες κατά το ομαδοκεντρικό πνεύμα, (Meyer, 1987) ενισχύεται η επικοινωνιακή ικανότητα και η κοινωνικοποίηση των μαθητών σε συνδυασμό με την ανάπτυξη αλληλοδιδακτικής σχέσης μεταξύ τους, καθώς οι ομάδες καλούνται να εξηγήσουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων το ιδιαίτερο θεματικό πεδίο που έχουν αναλάβει να διερευνήσουν και να αναπτύξουν.


    Στόχοι:
    Να αποκτήσουν οι μαθητές τους κώδικες και την εμπειρία αξιοποίησης των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών και ιδιαίτερα του Η/Υ, του διαδικτύου (νέος γραμματισμός) στην προσέγγιση των φιλολογικών κειμένων και στην απόκτηση πολυδιάστατης εμπειρίας στη διαδικασία γνωριμίας και εξοικείωσης με τον πλούτο των κειμένων της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
    Να τονιστεί η αξία των πηγών για τη συγγραφή της Ιστορίας και ακόμη ότι το διαδίκτυο μπορεί να συμβάλλει στην αξιοποίηση άλλων πηγών, ώστε να αντιμετωπιστούν κάποια θέματα από διαφορετική σκοπιά (κριτικός γραμματισμός).
    Να επισημανθεί η αξία των αρχαιολογικών ευρημάτων σε συνδυασμό με την καλλιέργεια της συνείδησης των μαθητών σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά μας.
    Να ευαισθητοποιηθούν για το πολιτισμικό κληροδότημα του παρελθόντος, να ενεργοποιηθούν και να κινητοποιηθούν σε τοπικό, εθνικό και γιατί όχι διεθνές επίπεδο.
    Να ενισχυθεί η συνεργασία, η επικοινωνιακή ικανότητα και η κοινωνικοποίηση των μαθητών.


    Τεχνολογίες

    Η/Υ
    Internet
    επεξεργαστής κειμένου (Word)
    λογισμικό παρουσίασης, PowerPoint
    excel
    ιστολόγιο τάξης

    ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ: 3-4

    Φύλλο εργασίας

    Στους μαθητές δίνεται μια βάση δεδομένων σε powerpoint. Χωρίζουμε τους μαθητές σε 6 ομάδες των 4-5 ατόμων ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών του τμήματος:

    Α΄ ομάδα: Από το αρχείο PowerPoint, όπου βρίσκονται οι φωτογραφίες των αγγείων, ζητούμε από τους μαθητές την 1η ώρα να παρατηρήσουν προσεκτικά τη βάση δεδομένων και να προσπαθήσουν να τις τοποθετήσουν σε ένα καινούριο Power Point με χρονολογική σειρά. Τη 2η ώρα αναζητούν πληροφορίες από το διαδίκτυο στο google για τα άγνωστα πρόσωπα που συναντούν. Την 3η και 4η ώρα δημιουργούν ένα δικό τους λεξικό – εγκυκλοπαίδεια με τα άγνωστα σ΄ αυτούς πρόσωπα που θα χρησιμοποιήσουν στη δική τους αφήγηση. Το τελικό προϊόν είναι η παρουσίαση του Τρωικού πολέμου σύμφωνα με τα αγγεία που υπάρχουν και όχι όπως τη γνωρίζουν από τη Ιλιάδα.

    Β΄ ομάδα: Από το αρχείο PowerPoint, όπου βρίσκονται οι φωτογραφίες των αγγείων, ζητούμε από τους μαθητές της β΄ ομάδας την 1η ώρα να παρατηρήσουν προσεκτικά τη βάση δεδομένων και να προσπαθήσουν να τις τοποθετήσουν σε ένα καινούριο Power Point κατά θέματα. Τη 2η ώρα αναζητούν πληροφορίες από το διαδίκτυο στο google για τα άγνωστα πρόσωπα που συναντούν. Την 3η και 4η ώρα δημιουργούν ένα δικό τους λεξικό – εγκυκλοπαίδεια με τα άγνωστα σ΄ αυτούς πρόσωπα που θα χρησιμοποιήσουν στη δική τους παρουσίαση και αφηγούνται την ιστορία του Τρωικού πολέμου με τη μέθοδο της θεματικής εξιστόρησης (π. χ. κρίση του Πάρη, συμπεριφορά του Αγαμέμνονα, θυμός του Αχιλλέα κ. λ. π.) σύμφωνα με τα αγγεία που υπάρχουν.

    Γ΄ ομάδα: Η γ΄ ομάδα την 1η ώρα παρατηρεί προσεκτικά τη βάση δεδομένων και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στο είδος των αγγείων, τη χρήση τους και τον ρυθμό στον οποίο ανήκουν και εάν είναι δυνατόν την εποχή που δημιουργήθηκαν. Τη 2η ώρα αντλούν τις σχετικές πληροφορίες από το ΙΜΕ (www.fhw.gr/chronos.gr). Την 3η και 4η ώρα δημιουργούν ένα πίνακα στο word όπου τα κατατάσσουν σε κατηγορίες και αναζητούν κάποιες πληροφορίες που αναφέρονται στο σήμερα π.χ. γράφουν αν αγγεία αυτού του είδους υπάρχουν σήμερα, τη χρήση τους (π.χ. τουριστικούς λόγους), κάνουν σύγκριση με τα είδη της λαϊκής παραδοσιακής κεραμικής, το σχήμα τους, το είδος της διακόσμησής τους κ. λ. π.

    Δ΄ ομάδα: Η δ΄ ομάδα την 1η ώρα συγκεντρώνει στίχους ποιημάτων και τραγουδιών με θέμα τον Τρωικό πόλεμο (ενδεικτικά, Μουσική/Μ.Ρασούλης, Νίκος Παπάζογλου, Αχ Ελλάδα σ΄αγαπώ (Οδυσσέα γύρνα κοντά μου) και ερευνά την απήχηση του στο πέρασμα του χρόνου από την αρχαιότητα ως σήμερα. Καθοδηγούμε τους μαθητές την 2η και 3η ώρα να περιηγηθούν στη σελίδα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, www.Greek-language.gr (Νεοελληνική Λογοτεχνία – εργαλεία - συμφραστικοί πίνακες) κάνουμε αναζήτηση στο έργο του Σεφέρη με τα ονόματα την ηρώων του Τρωικού πολέμου και ενδεικτικά βρίσκουμε: Αχιλλέας, Έκτορας: «Το άλογο της Μολδοβλαχίας», Οδυσσέας: «Πάνω σ΄ένα ξένο στίχο», Πάρης: «Ελένη», Ελένη: «Ελένη, Πέμπτη».
    Ακόμη σε αναζήτηση στο google βρίσκουν πολλά βιβλία με θέμα την Ελένη και άλλους ήρωες του Τρωικού πολέμου. Παρουσιάζουν την 4η ώρα ένα αρχείο ήχου και επισημαίνουν σε ένα πίνακα excel τα αποτελέσματα της έρευνας τους, δηλαδή πώς παρουσιάζονται οι ήρωες του Τρωικού πολέμου στον Όμηρο, στα τραγούδια, στους τραγικούς ποιητές, ομοιότητες, διαφορές κ.λ.π.

    Ε΄ ομάδα: Η ε΄ ομάδα την 1η και 2η ώρα συγκεντρώνει έργα ζωγραφικής παλιότερων και σύγχρονων ζωγράφων (`ενδεικτικά Τζόρτζιο ντε Κίρικο, Έκτορας και Ανδρομάχη (1917), και παρουσιάζει την 3η και 4η ώρα ένα powerpoint με τους πίνακες που αναζητά στο google (εικόνες) ή δημιουργεί ένα λεύκωμα με το υλικό που συγκέντρωσε προσπαθώντας να τα ταξινομήσουν κατά χρονολογική σειρά.

    ΣΤ΄ ομάδα: Η στ΄ ομάδα αναζητά την 1η και 2η ώρα στο διαδίκτυο πληροφορίες για την Τροία (ιστορία και γεωγραφία της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα), τον Ερρίκο Σλήμαν, που έκανε ανασκαφές το 1870, τις συγκεντρώνουν και δημιουργούν ένα powerpoint με τα διαδοχικά στρώματα της Τροίας που έφεραν στο φως οι ανασκαφές και τις ψηφιακές αναπαραστάσεις κτισμάτων που βρίσκουν στην έρευνα τους. Την 3η και 4η ώρα οι μαθητές αναζητούν στην http://www.nlg.gr/ σε εφημερίδες και περιοδικά (Έθνος, Μακεδονία, Ταχυδρόμος, Σκριπτ) δημοσιεύματα από το 1929 έως σήμερα με θέματα σχετικά με τις ανασκαφές στην Τροία


    Αξιολόγηση: Οι ομάδες εργάζονται και επικοινωνούν μεταξύ τους στο ιστολόγιο της τάξης και το τελικό προϊόν το αναρτούν και στην ιστοσελίδα του σχολείου. Ίσως μπορεί να πραγματοποιηθεί μια ηλεκτρονική επικοινωνία με μαθητές από σχολεία της περιοχής της Τρωάδας για ανταλλαγή απόψεων πάνω στο συγκεκριμένο θέμα έρευνας.

    Κριτική: Η αναζήτηση των αγγείων έγινε από το αρχείο του Beazley στην Αγγλική γλώσσα, το οποίο προορίζεται για ερευνητές. Έτσι η διδάσκουσα στην συγκεκριμένη περίπτωση έκρινε σκόπιμο, για οικονομία χρόνου, να δημιουργήσει το παρόν αρχείο PowerPoint με τα σχετικά αγγεία που θα χρησιμοποιηθεί από τους μαθητές. Αν ο χρόνος είναι επαρκής και το επίπεδο της τάξης υψηλό οι μαθητές μπορούν να κάνουν μόνοι τους την αναζήτηση με τη καθοδήγηση του καθηγητή.
    Εναλλακτικά θα μπορούσαν οι μαθητές να αναζητήσουν μόνοι τους αγγεία από τη σελίδα του Βρετανικού Μουσείου που είναι περιορισμένα σε αριθμό, με έτοιμους τίτλους στα Αγγλικά που όμως εύκολα, νομίζω, ότι μπορούν να τα μεταφράσουν και να δημιουργήσουν μια εργασία πιο απλή και πιο εύκολη.

    Βιβλιογραφία:

    www.google.gr
    www.fhw.gr/chronos.gr
    http://www.nlg.gr/
    www.britishmuseum.org
    αρχεία Beazley
ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ



ΤΆΞΗ: Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ



ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: Η “ΙΘΑΚΗ” του Κ. Π. Καβάφη.



ΙΔΕΑ:Διδασκαλία του ποιήματος «Ιθάκη» του Κ.Π.Καβάφη, στο εργαστήριο των η/υ με τη βοήθεια του διαδικτύου. Περιήγηση στο αρχείο του ποιητή και βαθύτερη γνωριμία με τον ποιητή και το έργο του. Απαραίτητη προϋπόθεση κρίνεται η εξοικείωση των μαθητών με τα βασικά εργαλεία ΤΠΕ.




ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ:
Το προτεινόμενο σενάριο μαθήματος ανταποκρίνεται στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Συγκεκριμένα, το ποίημα “Ιθάκη” περιέχεται στο σχολικό εγχειρίδιο της Α΄ τάξης του Λυκείου. Ο καθηγητής, εφαρμόζοντας την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας, επιχειρεί μια διαθεματική προσέγγιση του έργου, αναλαμβάνοντας κατά βάση καθοδηγητικό ρόλο προς τις ομάδες που συγκροτούνται για την εκπόνηση των εργασιών.




ΣΤΟΧΟΙ:


1. Να προσεγγίσουν οι μαθητές τον κόσμο της καβαφικής ποίησης.
2. Να ευαισθητοποιηθούν και να ερμηνεύσουν οι μαθητές σφαιρικά και πολύπλευρα την ποίηση κάνοντας συγκρίσεις και εντοπίζοντας ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στα καβαφικά ποιήματα και σ΄ αυτά άλλων ποιητών, όπως του Κ. Παλαμά και του Κ. Καρυωτάκη.
3. Να δραστηριοποιηθούν οι μαθητές κάνοντας πλοήγηση στο διαδίκτυο και να εξοικειωθούν με ιστοσελίδες ιδιαίτερου λογοτεχνικού ενδιαφέροντος
4. Να αναδείξουν την ταυτότητά τους και να προβάλλουν την υποκειμενική τους ετερότητα με βάση το πώς προσλαμβάνουν και προσεγγίζουν την ποίηση.
5. Να αξιοποιήσουν την τεχνολογία σε σχέση προς το σχολικό εγχειρίδιο.
6. Να έρθουν σε επαφή με συγκεκριμένους γλωσσικούς τύπους του Καβάφη.
7. Να ψυχαγωγηθούν.
8. Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη διαχρονικόητα της καβαφικής ποήσης.
9. Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη χρήση του επεξεργαστή κειμένου κατά την παραγωγή συνεχούς γραπτού λόγου.
10. Να μάθουν να εργάζονται σε ομάδες και να αντιμετωπίζουν κριτικά και επιλεκτικά τις πληροφορίες που διαθέτει το διαδίκτυο.
11. Να ανταλλάξουν απόψεις και να συζητήσουν μεταξύ τους μετά την παρουσίαση των εργασιών τους, αναπτύσσοντας έτσι τηναυτενέργεια και τη συνεργατικότητα.



ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: 5 διδακτικές ώρες.





ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ:

Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων ανάλογα με τον αριθμό των μελών της τάξης. Ο καθηγητής ορίζει δραστηριότητες σε κάθε ομάδα με δυνατότητα να αναλαμβάνουν οι μαθητές εκ περιτροπής το ρόλο συνδέσμου των ομάδων, ώστε να υφίσταται μια μορφή επικοινωνίας και συνεργασίας των ομάδων κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του εγχειρήματος.



ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΣΚΕΠΤΙΚΟ:

Επιδιώκεται μια προσέγγιση της ποίησης του Καβάφη με διαφορετικό τρόπο από την παραδοσιακή μέθοδο στην τάξη, με αποτέλεσμα οι μαθητές να αυτενεργήσουν και να αναγνωρίσουν μόνοι τους, από το υλικό που διαθέτει το διαδίκτυο, τη φυσιογνωμία της ποίησης του Καβάφη.Τα συμπεράσματά τους θα διατυπωθούν υπό τη μορφή απαντήσεων στις ερωτήσεις του φύλλου εργασίας.



ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ:

διαδίκτυο
επεξεργαστής κειμένου
power point
ιστολόγιο μαθήματος
φύλλο εργασίας



ΑΞΙΑ ΧΡΗΣΗΣ ΤΠΕ

Με τη χρήση των ΤΠΕ διευρύνουμε τους ψηφιακούς πόρους και τους παρουσιάζουμε εύκολα, γρήγορα και με πολλούς τρόπους. Επιπλέον, συντελείται η ανάδειξη του κοινωνικού υποκειμένου και ο μαθητής αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία.



ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Οι μαθητές θα κληθούν, εξυπηρετώντας ένα διαθεματικό πλαίσιο μαθήματος (εμπλέκονται στοιχεία από τη λογοτεχνία, την ιστορία, τον όμηρο, τα αγγλικά) και αξιοποιώντας τις δυνατότητες του διαδικτύου, να ενταχθούν σε ένα επικοινωνιακό πεδίο συνεργατικής μάθησης και να έρθουν σε επαφή με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της καβαφικής ποίησης. Θα διαφανεί η κριτική ικανότητα ανάγνωσης ποιημάτων, θα αναδειχθεί η συγκριτική μέθοδος μέσα από τη σύνδεση των ποιημάτων του Καβάφη με αυτά του Καρυωτάκη. Επίσης, θα εντοπίσουν οι μαθητές το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της Ελλάδας του Παλαμά και θα το αντιδιαστείλουν με τον έξω από τα σύνορα ελληνισμό της εποχής του Καβάφη. Επιπλέον, δίνεται στους μαθητές η δυνατότητα να αναζητήσον στοιχεία από την ομηρική Ιθάκη και να τη συσχετίσουν με την καβαφική, καθώς επίσης και να αποκαλύψουν τη δική τους ιθάκη. Όλα τα παραπάνω θα εξυπηρετήσουν το βασικό στόχο του μαθήματος για επικοινωνιακή διάσταση, εφόσον ακολουθήσει συζήτηση μεταξύ των μαθητών που θα οδηγήσει στην ανάρτηση των τελικών διαπιστώσεών τους στο ιστολόγιο της τάξης.




Α΄ΟΜΑΔΑ

Οι μαθητές επισκέπτονται την ιστοσελίδα http://www.snhell.gr/Αφού μελετήσουν το ποίημα “Ιθάκη” του Καβάφη, να εντοπίσουν τα χαρακτηριστικά της καβαφικής ποίησης και να δικαιολογήσουν το φιλοσοφικό περιεχόμενο του ποιήματος. Συμπληρωματικά προς την προηγούμενη ιστοσελίδα οι μαθητές μπορούν να ανατρέξουν και στη διεύθυνση του εθνικού κέντρου βιβλίου http://www.ekebi.gr/ , όπου επισκέπτονται κριτικές για τον Καβάφη και το βιογραφικό του σημείωμα μέσα από την “τράπεζα δεδομένων-αρχεία”. Στη συνέχεια να εντοπίσουν στην πρώτη διεύθυνση, στο αρχείο του Καβάφη τα ποιήματα “Τείχη”, “Κεριά” και “Πόλις” και να τα συγκρίνουν με το αρχικό εντοπίζοντας ομοιότητες ή διαφορές στο περιεχόμενο, το ύφος και τη φιλοσοφημένη διάθεση του ποιητή. Ανατρέχοντας, τέλος, στο corpus των αποκηρυγμένων ποιημάτων του μπορούν να επιλέξουν ένα από αυτά και να δικαιολογήσουν την επιλογή τους. Επιπρόσθετα, θα μπορούσαν οι μαθητές να γράψουν τους αγαπημένους τους στίχους στο ιστολόγιο της τάξης.




Β΄ΟΜΑΔA

Οι μαθητές επισκέπτονται την ιστοσελίδα http://www.snhell.gr και http://www.elia.org.gr/επιλέγουν φωτογραφικό υλικό που θα παρουσιάσουν με τη βοήθεια του power point και συνδυάζουν την κάθε φωτογραφία με λεπτομέρειες από τη βιογραφία του ποιητή ή με στίχους από το σώμα των ποιημάτων του. Τέλος μπορούν να κάνουν ελεύθερη αναζήτηση στο google με τους όρους Cavafy ή Kavafis ή Κ. Π. Καβάφης.



Γ΄ΟΜΑΔΑ

Οι μαθητές επισκέπτονται την ιστοσελίδα http:/karyotakis.awardspace.com/ και εντοπίζουν το ποίημα “Πεθαίνοντας” από τη συλλογή “Νηπενθή” του Κ.Καρυωτάκη. Στόχος είναι να αντιδιαστείλουν τη μελαγχολική διάθεση του Κ.Π.Καβάφη με το μηδενισμό της ποίησης του Καρυωτάκη και να επισημάνουν την επίδραση αυτών των στοιχείων στην ψυχολογία του αναγνώστη, έτσι ώστε να φανεί η ταυτότητα του κάθε μαθητή.




Δ΄ΟΜΑΔΑ

Οι μαθητές εντοπίζουν αναγνώσεις ποιημάτων του Καβάφη ή ακόμη και μπορούν να κάνουν δικές τους και στη συνέχεια συγκρίνουν το ύφος , τον επιτονισμό και τις προθέσεις αυτού που κάνει την απαγγελία. Αναγνώσεις ποιημάτων θα βρουν στη διεύθυνση http://www.snhell.gr/ . Συμπληρωματικά οι μαθητές μπορούν να βρουν πληροφορίες γα την Ιθάκη και να συσχετίσουν την ομηρική μα την καβαφική Ιθάκη υπηρετώντας το διαθεματικό πλαίσιο. Επιπλέον, με αφορμή το στίχο “ τώρα κατάλαβες οι ιθάκες τι σημαίνουν”, μπορούν να ανακαλύψουν τη δική τους ιθάκη και να σχολιάσουν τις προσωπικές τους θέσεις.




Ε΄ΟΜΑΔΑ

Οι μαθητές αναζητούν αναφορές στον Καβάφη σε άρθρα εφημερίδων και λογοτεχνικά περιοδικά και στη συνέχεια προβαίνουν σε μία σύγκριση με την ποιητική φυσιογνωμία του Κ.Παλαμά π.χ. Ιστορικές πληροφορίες για τη ζωή στην Ελλάδα και στην Αλεξάνδρεια, βιογραφικά στοιχεία των δύο ποιητών κ.τ.λ. Στοιχεία για τον Παλαμά ή τον Καβάφη μπορούν να αντλήσουν οι μαθητές από τις ιστοσελίδες: http://www.ekebi.gr/ http://www.ta-nea.dolnet.gr/
http://www.sarantakos.com/kibwtos/komnas/palmain.html
http://www.lsa.umich.edu/modgreek ή http://www.lsa.umich.edu/kelsey/galleries/Exhibits/cavafy.html , όπου μπορούν να βρουν φωτογραφίες και άρθρα για τον Καβάφη (Πανειστήμιο Mishigan Έδρα Καβάφη) και επιπλέον άρθρα για τον ποιητή θα βρούν στη διεύθυνση http://www.cavafis.compupress.gr/στο articles, criticisms, memories.




ΤΕΛΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ


Το παραπάνω σενάριο μαθήματος δεν έχει εφαρμοστεί στην εκπαιδευτική πράξη, κρίνεται όμως προσιτό και εύκολο να υλοποιηθεί. Με την προηγούμενη, πιο εμπλουτισμένη από τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας, διαδικασία πραγματοποιείται η επικοινωνία των μαθητών, αφού αναρτήσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους στο ιστολόγιο της τάξης δίνοντας έτσι την επικοινωνιακή προοπτική στο μάθημα. Επίσης, η κριτική των αποτελασμάτων θα γίνει μέσα από συζήτηση και αξιολόγηση την τελευταία διδακτική ώρα. Τέλος, αν δοθεί η δυνατότητα μετακίνησης των μαθητών από ομάδα σε ομάδα, είναι δυνατό να καταλήξουμε σε ένα πιο ολοκληρωμένο αποτέλεσμα που θα αποτελεί ουσιαστικά ένα πολυτροπικό κείμενο με στίχους, εικόνες, ήχους και ενδεχομένως να μπορεί να αποτελέσει έναν νέο ψηφιακό πόρο, προάγοντας με αυτό τον τρόπο τον κλασικό γραμματισμό (απόκτηση γνώσεων), το νέο γραμματισμό (χρήση ηλεκρονικών υπολογιστών) και τον κριτικό γραμματισμό (ανάδειξη υποκειμένου).




ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

http://www.snhell.gr
http://www.ekebi.gr
http://www.elia.org.gr
http:/karyotakis.awardspace.com/
http://www.ta-nea.dolnet.gr
http://www.sarantakos.com/kibwtos/komnas/palmain.html
http://www.lsa.umich.edu/modgreek
http://www.lsa.umich.edu/kelsey/galleries/Exhibits/cavafy.html
http://www.cavafis.compupress.gr

Σάββατο 28 Ιουνίου 2008

Σενάριο

Προβολές της Αναγέννησης στο Σύγχρονο Κόσμο.

Ταυτότητα
Τάξη
: Β΄ Λυκείου
Γνωστικό Αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα και δευτερευόντως Ιστορία. Υλοποιείται σε εργαστήριο Πληροφορικής και απαιτούνται γνώσεις πληροφορικής από το διδάσκοντα και τους μαθητές. Δεν χρειάζεται η συνδρομή του καθηγητή Πληροφορικής.

Περίληψη
Με τη βοήθεια του Διαδικτύου οι μαθητές συγκρίνουν γεγονότα/καταστάσεις/στάσεις της εποχής της Αναγέννησης με αντίστοιχα της σημερινής εποχής και διαπιστώνουν/σχολιάζουν ομοιότητες και διαφορές. Στόχος η παρουσίαση των συμπερασμάτων τους με χρήση λογισμικού παρουσίασης και σημειώσεων.

Σκεπτικό, Σκοποί, Στόχοι
1
. Η Αναγέννηση απέχει από εμάς μισή χιλιετηρίδα αλλά ταυτόχρονα βρίσκεται στην αρχή αυτού που συμβατικά ονομάζουμε Νεότεροι Χρόνοι. Οι μαθητές καλούνται να διαπραγματευθούν το θέμα της επιβίωσης ή όχι στοιχείων της ως τις μέρες μας αλλά και να εξετάσουν την διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας στο πέρασμα του χρόνου.
2. Στο ελληνικό σχολείο κυρίαρχες μορφές διατύπωσης από τους μαθητές των απόψεών/σκέψεων τους είναι οι γραπτές εργασίες και οι προφορικές απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις των διδασκόντων. Συνεπώς υπάρχει αδυναμία των μαθητών να παρουσιάσουν προφορικά εκτεταμένες εργασίες χρησιμοποιώντας λογισμικό παρουσίασης και σημειώσεις.
3. Οι μαθητές της Β΄ Λυκείου διδάσκονται τη συγγραφή (πλαγιο)τίτλων και σημειώσεων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. Το σενάριο κινείται σε αυτά τα πλαίσια αλλά σε σχέση όχι με κάποιο γραπτό κείμενο αλλά με εικόνες/φωτογραφίες. (Όπως έχει ειπωθεί ο ζωγράφος αντιμετωπίζει τον πίνακά του όπως ο συγγραφέας το έργο του)
4. Θα παραχθεί από τους μαθητές κειμενικό είδος με τη βοήθεια εργαλείων που προσφέρουν οι Τ.Π.Ε.
5. Οι μαθητές μέσα από την εργασία τους να σκεφτούν και να διατυπώσουν κρίσεις για τη σημερινή εποχή/κοινωνία.

Χρονισμός
Απαιτούνται 3 διδακτικές ώρες (από το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας). Θεωρείται δεδομένο ότι οι μαθητές έχουν ήδη διδαχθεί το κεφ. Σημειώσεις – Περίληψη από το σχολικό βιβλίο της Έκθεσης – Έκφρασης.

Οργάνωση και Διαδικασία
1. Οι μαθητές χωρίζονται σε 9 ομάδες των 3 ατόμων ανά υπολογιστή. Η κατανομή τους γίνεται έτσι ώστε σε κάθε ομάδα να υπάρχουν μαθητές έμπειροι στην αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο και στη χρήση λογισμικού παρουσίασης. Σε κάθε υπολογιστή έχει αντιγραφεί από το διδάσκοντα ένα αρχείο Power Point. Στο χώρο των σημειώσεων έχουν γραφτεί οι οδηγίες για τους μαθητές. Συνεπώς δεν χρειάζεται να δοθεί φύλλο εργασίας.
2. Όλες οι ομάδες επισκέπτονται το site
http://witcombe.sbc.edu/ARTHLinks.html και ενθαρρύνονται να περιηγηθούν στους πίνακες της Αναγέννησης και να επιλέξουν έναν (η κάθε ομάδα) που τους προκαλεί ενδιαφέρον. Τον πίνακα αυτόν πρέπει να τον αντιγράψουν σε διαφάνεια του αρχείου Power Point.
3. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να βρουν και να προσθέσουν στις σημειώσεις του αρχείου έναν τίτλο/φράση για τον πίνακα που επέλεξαν ώστε μέσα από αυτή την προσπάθεια να κατανοήσουν καλύτερα το θέμα του.
4. Χρησιμοποιώντας τη παραπάνω φράση ψάχνουν στο διαδίκτυο για φωτογραφίες της σύγχρονης εποχής με θέμα ανάλογο των πινάκων. Τις φωτογραφίες τις επικολλούν σε διαφάνειες του αρχείου τους.
5. Διαπιστώνουν ομοιότητες/διαφορές ανάμεσα στις φωτογραφίες και τους πίνακες και προχωρούν σε κριτική των αντίστοιχων κοινωνικών θεμάτων που θίγονται και αφορούν και τη δική τους εποχή.
6. Καταγράφουν τις σκέψεις τους υπό μορφή σημειώσεων στο αρχείο τους.
7. Εκτυπώνουν τις σημειώσεις τους και με τη χρήση του προβολέα προχωρούν στην παρουσίαση της εργασίας τους στους συμμαθητές τους.
8. Δημιουργείται ένα αρχείο από τη συνένωση των εννέα πρώτων. Οι σημειώσεις αξιοποιούνται για τη συγγραφή κειμένου. Όλα μαζί αναρτώνται στην ιστοσελίδα του σχολείου.

Κριτική
Το σενάριο δεν έχει υλοποιηθεί σε σχολική αίθουσα. Υπάρχει ο κίνδυνος κατά τη διαδικασία ανεύρεσης των εικόνων στο διαδίκτυο οι μαθητές να αποπροσανατολιστούν εξαιτίας του μεγάλου αριθμού που θα βρουν. Ο διδάσκων θα πρέπει να τους βοηθήσει ώστε να μη χαθεί υπερβολικά πολύς χρόνος στην ανεύρεση του υλικού τους. Επίσης απαιτείται η εγρήγορση του διδάσκοντα ώστε το μάθημα να μη μετατραπεί σε ιστορία της Τέχνης.

Υλικά
Λογισμικό Παρουσίασης.
Η ιστοσελίδα http://www.google.gr/
Η ιστοσελίδα http://witcombe.sbc.edu/ARTHLinks.html (τελευταία επίσκεψη στις 28/06/2008)
Προβολέας

Κυριακή 22 Ιουνίου 2008

Σενάριο με αξιοποίηση της φηφιοθήκης της Εθνικής Βιβλιοθήκης

Η χρονιά απελευθέρωσης της Ελλάδας (1944)
μέσα από τις στήλες μιας εφημερίδας

Δημιουργός: Κοσμάς Τουλούμης


Ταυτότητα: προτεινόμενο σενάριο διδασκαλίας για την Γ΄ Γυμνασίου και την Γ΄ Λυκείου
Γνωστικά αντικείμενα: Ιστορία, Γλώσσα


Βασίζεται σε ομαδοσυνεργατική μάθηση και υλοποιείται με την εφαρμογή Σχεδίου όπως αυτό περιγράφεται στη θεωρία της πολυτροπικότητας της επικοινωνίας και των πολυγραμματισμών. Πραγματοποιείται στο σχολικό εργαστήριο. Απαιτούνται οι βασικές δεξιότητες χρήσης των ΤΠΕ.

Περίληψη: Οι μαθητές αξιοποιώντας το ψηφιακό αρχείο εφημερίδων της Εθνικής Βιβλιοθήκης, συλλέγουν τίτλους πρωτοσέλιδων άρθρων της εφημερίδας «Ελευθερία» (Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 1944) και δημιουργούν ένα ιστολόγιο το οποίο μέσα από τους τίτλους αυτούς δείχνει την πορεία προς την απελευθέρωση, τα μετά από αυτήν και τα άλλα ζητήματα που απασχολούσαν τότε τον κόσμο. Μετατρέπουν, τέλος, την ιστορική αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου σε δημοσιογραφικό λόγο με τη μορφή τίτλων άρθρων και αναρτούν στο ιστολόγιο του μαθήματος αυτούς τους τίτλους.

Τεχνολογίες και παραδοσιακά υλικά
Η/Υ
Διαδίκτυο
Ιστολόγιο

Σχολικό εγχειρίδιο



Γνωστικό και Παιδαγωγικό Σκεπτικό

Α΄ Σκεπτικό
Η χρησιμοποίηση των εφημερίδων ως πηγών της Ιστορίας δίνει τη δυνατότητα για μια καταγραφή των ιστορικών γεγονότων από τη σκοπιά ανθρώπων τη στιγμή που τα έζησαν, αλλά και της διερεύνησης του αντίκτυπου που είχαν αυτά στον καιρό τους. Επιπλέον, η σχετική εξοικείωση των μαθητών με την εφημερίδα ως έννοια και ως είδος προσφέρει τη δυνατότητα για μια πιο βιωματική προσέγγιση των ίδιων γεγονότων.

Β΄ Σκοπός
Η ανάδειξη και η αξιολόγηση της σημασίας των εφημερίδων και του διαδικτύου ως πηγών για τη σύγχρονη Ιστορία

Γ΄ Στόχοι
οι μαθητές
Να γνωρίσουν τη χρονιά του।944 μέσα από τα δημοσιεύματα μιας εφημερίδας
Να εκτιμήσουν την αξία των εφημερίδων ως ιστορικής πηγής
Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία των ψηφιακών αρχείων
Να αξιολογήσουν την προσφορά, αλλά και τους πιθανούς κινδύνους χρήσης του διαδικτύου στη συγγραφή της σύγχρονης Ιστορίας
Να συγκρίνουν το λόγο της εφημερίδας με την ιστορική αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου και να εντοπίσουν τις διαφορές τους μετατρέποντας την ιστορική αφήγηση σε δημοσιογραφικούς τίτλους

Χρονισμός: 2 διδακτικές ώρες

Αξία χρήσης ΤΠΕ:
Αξιοποίηση ψηφιακών αρχείων, καθώς και εξοικείωση με τους νέους ψηφιακούς γραμματισμούς που προωθούνται στο πλαίσιο του Web 2.0.

Οργάνωση της τάξης-Διδακτική Διαδικασία

Α΄ Πλαίσιο και Δραστηριότητες
1η διδακτική ώρα
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων
Κάθε ομάδα δημιουργεί το ιστολόγιό της διαλέγοντας τον τίτλο και τη μορφή του
Αποστολή των ομάδων, όπως περιγράφεται σε φύλλο εργασίας που τους δίνεται, είναι:
o να χρησιμοποιήσουν την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης στη διεύθυνση http://www.nlg.gr/digitalnewspapers/ns/main.html
o να εντοπίσουν την εφημερίδα «Ελευθερία» και τα πρωτοσέλιδά της του 1944 (30 Αυγούστου – 31 Δεκεμβρίου)
o να μεταφέρουν τα πρωτοσέλιδα σε φάκελο στον υπολογιστή τους και να τα αποθηκεύσουν
o κάθε μέλος της ομάδας να καταγράψει τους τίτλους των άρθρων στα πρωτοσέλιδα ανά μήνα (Αύγουστος-Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος).
o Οι τίτλοι των άρθρων να αναρτηθούν με χρονολογική σειρά στο ιστολόγιο της ομάδας
o Στην ολομέλεια της ομάδας να μετατραπεί η ιστορική αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου σε ενδεχόμενους τίτλους εφημερίδας
o Οι τίτλοι αυτοί να αναρτηθούν στο ιστολόγιο της ομάδας
2η διδακτική ώρα
Ακολουθεί συζήτηση για την αξιοπιστία των εφημερίδων ως ιστορικής πηγής και για την οπτική γωνία από την οποία αντιμετωπίζουν τα ιστορικά γεγονότα

Κριτική
Το παρόν σενάριο μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία ενός ευρύτερου project για προσέγγιση της Ιστορίας με βάση ψηφιακά αρχεία και εφημερίδες.. Είναι ευέλικτο και εύκολο στην πραγματοποίησή του. Το σημείο που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή είναι η συζήτηση σχετικά με την άκριτη χρήση του διαδικτύου ως ιστορικής πηγής σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες που υπάρχουν στη χρήση των εφημερίδων ως ιστορικής πηγής.